Rust in de familie begint met duidelijke afspraken – zo regel je je nalatenschap op voorhand

Voorkom familieruzies en onduidelijkheid. Ontdek hoe je je nalatenschap vooraf regelt via testament, schenking of erfovereenkomst.

Een overlijden brengt niet alleen verdriet met zich mee, maar vaak ook vragen en spanningen over de erfenis. Wie krijgt wat? Wat was de bedoeling van mama of papa?
Door vandaag al heldere afspraken te maken, vermijd je dat je dierbaren later met onduidelijkheid of conflicten achterblijven. Als erflater is het belangrijk om kenbaar te maken wat uw wens is en dit te bespreken met de erfgenamen waarom je dit zo ziet. Hierdoor kan uw wens werkelijkheid worden.

De Belgische wetgeving laat je toe om je nalatenschap beter te plannen, met respect voor de wettelijke regels én voor je persoonlijke wensen.

In België zijn er bepaalde erfgenamen met een bijzondere bescherming– personen die altijd recht hebben op een deel van de erfenis.
Dat zijn:

• je kinderen (of hun afstammelingen),
• je echtgenoot.

Je mag dus niet over je volledige vermogen vrij beschikken, maar wel over het vrij beschikbaar deel (1/2 van het vermogen). De rest moet naar bovenstaande erfgenamen gaan.

Dankzij de hervorming sinds 1 september 2018 heb je meer vrijheid om je nalatenschap te regelen volgens je eigen waarden.

Een testament is de eenvoudigste manier om je nalatenschap te sturen.
Je bepaalt zelf wie wat krijgt, en onder welke voorwaarden.

• Eigenhandig testament: zelf geschreven, gedateerd en ondertekend.
• Notarieel testament: opgemaakt bij de notaris, juridisch sterker.
• Internationaal testament: ideaal bij bezittingen of erfgenamen in het buitenland.

Laat je testament registreren in het Centraal Register van Testamenten. Zo is het altijd terug te vinden.

Een schenking bij leven laat je toe om nu al iets te verdelen – geld, vastgoed of waardevolle spullen.
Zo help je je kinderen of partner op het juiste moment, en beperk je de kans op latere discussies.

• Schenkingen kunnen onderhands (voor roerende goederen) of notarieel (voor vastgoed).
• Ze kunnen gebeuren met behoud van vruchtgebruik (je blijft in het huis wonen) of met voorwaarden.
• In Vlaanderen betaal je voor schenking van roerende goederen 3% schenkbelasting tussen ouders en kinderen, en 7% tussen anderen (2025).

• In Vlaanderen is er voor schenking van onroerende goederen een progressief belastingsysteem:

Tarief tussen andere personen

Een erfovereenkomst is een officiële akte waarin alle erfgenamen vooraf akkoord gaan over wat “eerlijk” is. Zo’n overeenkomst wordt opgesteld bij de notaris en kan veel familieruzies voorkomen.

Voorbeeld:
Eén kind krijgt nu al een woning, de andere kinderen een geldsom – en iedereen tekent dat dit in evenwicht is.

Een erfovereenkomst zorgt voor duidelijkheid, transparantie en gemoedsrust.

Je relatiestatus bepaalt ook wie wat erft.
Via een huwelijkscontract of samenlevingscontract kan je:

• Elkaar beter beschermen als partner
• Bepalen wat gemeenschappelijk is
• En recht doen aan kinderen uit vorige relaties

Vooral bij nieuwe samengestelde gezinnen is dit cruciaal om onbedoelde ongelijkheden te vermijden.

Een nalatenschap is niet enkel juridisch of financieel. Het gaat over zorg, verbondenheid en herinneringen.

Door op tijd te praten met je familie over wat je wil, toon je liefde en respect voor wie je achterlaat.

“Een erfenis moet geen breuk zijn, maar een brug tussen generaties.”

Een open gesprek – eventueel begeleid door een bemiddelaar of notaris – maakt vaak het verschil tussen harmonie en conflict.

1. Breng je bezittingen en erfgenamen in kaart
2. Denk na over je wensen: wie wil je beschermen, wat wil je doorgeven?
3. Kies de juiste vorm: testament, schenking of erfovereenkomst
4. Laat alles correct vastleggen bij de notaris
5. Communiceer erover met je familie

Heb je geen kinderen, geen partner of nabije familie? Dan bepaalt de wet dat je nalatenschap naar verdere verwanten gaat (zoals neven of nichten).
Zijn die er ook niet, dan komt de nalatenschap toe aan de Belgische Staat.

Wil je liever zelf kiezen wat er met je vermogen gebeurt, dan is een testament onmisbaar.
Je kunt bijvoorbeeld:

• een vriend, buur of verre verwant aanduiden. Denk hierbij ook aan “de vriendenerfenis”
• of een deel nalaten aan een goed doel (via een duo-legaat of testamentaire gift).

Een zorgvuldig opgesteld testament voorkomt dat jouw nalatenschap in handen komt van de fiscus in plaats van wie jij het gunt.

Naast rechtvaardigheid speelt ook successieplanning een belangrijke rol. Door op tijd te plannen kan je successierechten beperken en vermijden dat erfgenamen onnodig veel belasting betalen.

Enkele mogelijkheden:

• Schenk geleidelijk bij leven: kleinere schenkingen aan kinderen of kleinkinderen zijn fiscaal voordeliger.
• Behoud vruchtgebruik: je behoudt inkomen of woonrecht, terwijl de eigendom al overgaat
• Combineer schenking met erfovereenkomst: Zo blijf je fiscaal efficiënt én juridisch beschermd.
• Steun een goed doel: sommige organisaties hebben verlaagde tarieven of fiscale voordelen

Een gesprek met een notaris of successiebemiddelaar helpt om alle opties af te wegen en een plan op maat te maken.

Een goed nalatenschapsplan is meer dan een juridische akte – het is een kans om verbinding te bewaren binnen de familie.

Door open te praten over wat belangrijk is, vermijd je misverstanden en teleurstelling achteraf.

Overweeg om vroegtijdig overleg te organiseren met je familie en eventueel een professionele bemiddelaar. Zo kan iedereen zijn gevoelens en verwachtingen uitspreken, en blijft er sterke verbondenheid in de familie, ook wanneer jij er niet meer bent.

“Een erfenis moet geen breuk zijn, maar een laatste vorm van zorg voor wie je lief is.”